به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، کشاورزی ایران در طول 43 سال پس از انقلاب اسلامی رشد قابل توجهی بوده و توانسته است با بهره گیری از ظرفیت‌ها میزان تولیدات، ضریب خوداتکایی، سرانه مصرف و ارزش افزوده این بخش را به طور چشمگیری ارتقا بخشد.
پیش از انقلاب، ایران برای تامین قوت روزمره هم وابسته به واردات بود، مردم به یاد دارند که ویترین مغازه‌ها از شیر و پنیرهای خارجی پُر بود، دامداری سنتی بود، کارخانه‌های فن آوری برای تولید پنیر و کره و محصولات لبنی کافی نبود؛ کل خرید گندم از کشاورزی به 500 هزار تن می رسید و برای تامین این محصول بسیار اساسی هم وابسته به واردات بودیم، در دیگر محصولات هم اوضاع خوبی نداشتیم.
* رشد 500 درصدی تولیدات کشاورزی
با این حال با وجود داشتن ساختار سنتی، محرومیت و عدم توسعه مناطق روستایی باقی مانده از دوره قبل و همچنین بروز خشکسالیهای متناوب و تغییرات آب وهوایی که سایه شوم خود را در همه بخش ها به صورت گرم شدن زمین، باد و سیل و سیلاب افکنده است، کل تولیدات بخش کشاورزی در فاصله سال‌های 1356 تا 1400 از 26 میلیون تن به حدود 133 میلیون تن افزایش یافته است که رشد 500 درصدی داشته یعنی میزان تولید 5 برابر شده است.
*رشد دو برابری سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی نسبت به پیش از انقلاب
قیمت عایق استخر خاکی
رشد بخش کشاورزی تنها در افزایش تولیدات بخش نبوده بلکه سهم آن در تولید ناخالص داخلی کشور نیز تقریبا در 43 سال گذشته دو برابر شده است.وزیر جهاد کشاورزی هفته گذشته سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخل (GDP) را 11 درصد اعلام کرد که این رقم قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 5.8 درصد بوده است.
* رشد بیش از 100 درصدی سرانه تولید محصولات کشاورزی
در این میان، جمعیت کشور با 140 درصد رشد از حدود 35 میلیون نفر به بیش از 84 میلیون نفر افزایش یافته است به این ترتیب سرانه تولید محصولات کشاورزی نیز با رشدی معادل 109 درصد از حدود 740 کیلوگرم به 1550 کیلوگرم افزایش یافته است.
بر اساس داده های وزارت جهاد کشاورزی، افزایش سرانه تولید محصو?ت کشاورزی ناشی از افزایش سرانه تولید محصو?ت زراعی، باغبانی، دام و طیور و آبزیان بوده است. سرانه تولید محصو?ت باغبانی با 290 درصد افزایش از 102 کیلوگرم به 296 کیلوگرم، سرانه محصو?ت زراعی با 86 درصد افزایش از 557 کیلوگرم به 1035 کیلوگرم، سرانه محصو?ت آبزی با 1300 درصد افزایش از یک کیلوگرم به 14 کیلوگرم و سرانه محصو?ت دام و طیور با 94 درصد افزایش از 95 کیلوگرم به 184 کیلوگرم طی چهار دهه رسیده است.
* رشد خود اتکایی در محصولات اساسی/ خودکفایی در تولید گندم و شکر
پس از انقلاب اسلامی روند افزایش تولید در برخی محصولات اساسی هم مناسب بوده و موجب شده است ع?وه بر تامین نیازهـای داخلـی کشـور و خودکفایی در محصولاتی مانند مرغ، تخم مرغ لبنیات به ویژه پنیر و بهبود چشمگیر ضریب خوداتکایی در سایر محصولات ایجاد شود؛ ایران پس از انقلاب اسلامی در تولید گندم هم به خودکفایی کامل رسید اما سال گذشته به دلیل خشکسالی و مدیریت غلط در تعیین نرخ خرید تضمینی وارد کننده شدیم.
تولید شکر هم به آستانه خودکفایی در کشور رسیده است، در سال‌های اخیر سالانه یک میلیون تن شکر وارد می‌کردیم.
* رشد 10 برابری صادرات بخش کشاورزی
بخش زیادی از پیشرفت های بخش کشاورزی مرهون به کارگیری فناوری، تحقیقات کشاورزی و استفاده از شرکت‌های دانش بنیان بوده است که با افزایش تولید در واحد سطح، ارزش افزوده سرانه بخش کشاورزی با 239 درصد رشد از 33 میلیون ریال به 111 میلیون ریال افزایش یافته و صـادرات سرانه محصولات کشاورزی از حدود 13 د?ر در سال 1356 به 71 د?ر رسیده است؛ به عبارتی دیگر صادرات کشاورزی با اسـتفاده از مزیت های نسبی و رقابتی بیش از 10 برابر شده و از 443 میلیون د?ر به 5504 میلیون د?ر رسیده است.
قیمت عایق استخر
* تولیدات باغبانی شاه‌بیت پیشرفت‌های کشاورزی پس از انقلاب
در بین تولیدات کشاورزی، بخش باغبانی شاه‌بیت تولیدات را دارد و نقش مهمی در تامین داخل و رشد صادرات داشته است از سال 1356 تا 1397 تولیدات باغبانی کشور با رشدی حدود 550 درصد از 3.5 میلیون تن به 25 میلیون تن، تولیدات زراعی با رشد حدود 320 درصدی از 20 میلیون تن به 84 میلیون تن، محصولات دام و طیور با رشد 330 درصدی از 3.5 میلیون تن به 15 میلیون تن و تولیدات شیلات و آبزیان با رشد 2100 درصدی از 50 هزار تن به بیش از 1.1 میلیون تن افزایش یافته است.
یکی از ابتکارات در رشد دادن تولیدات شیلاتی تولید و پرورش ماهی در قفس است که برای اولین بار در کشور اجرایی می شود تولید در قفس‌های تعبیه شده در آب دریا‌ها انجام می شود و با این روش تاکنون ده‌ها هزار تن ماهی تولید شده است.
* ارتقای بهره‌وری و توسعه امر زیربنایی بخش آب در تولید محصولات کشاورزی
به دلیل محدودیت منابع، به ویژه محدودیت منابع آب که حکایت از کاهش بیش از 70 درصدی سرانه آب تجدید پذیر در نیم قرن گذشته دارد، رشد بخش کشاورزی را در 43 سال گذشته باید عمدتا مرهون تدابیر مدیریتی در ارتقای بهره‌وری، به ویژه بهره‌وری آب کشاورزی دانست که اکنون به بیش از 42 درصد رسیده و به ازای هر متر مکعب آب 1500 گرم محصول تولید می‌شود.
توسعه امور زیر بنایی، استفاده از دانش و فنآوری نوین و سرمایه‌گذاری مناسب در این زمینه را می‌توان از دلایل رشد دانست، چنانکه با وجود کاهش بارش و منابع آب، مجموعه تدابیر موجب رشد چشمگیر تولیدات کشاورزی شده است.
سامانه‌های نوین آبیاری به عنوان یکی از زیرساخت‌های افزایش بهره وری آب در زراعت مورد حمایت بوده و از این رو از اراضی تحت سامانه‌ها از حدود 37 هزار هکتار در سال 1356 به حدود 2.5 میلیون هکتار افزایش یافته است؛ زهکشی زیر‌زمینی نیز برای اولین بار به مساحت 390 هزار هکتار پس از انقلاب اسلامی در کشور انجام گرفته است.
در نگاهی آینده‌نگر و به منظور تداوم رشد تولید در بخش کشاورزی، به ویژه با اتکا به شیوه‌های بهره ور، چندین پروژه عظیم زیربنایی کشاورزی در زمینه توسعه شبکه های آبیاری و زهکشی و تجهیز نوسازی اراضی کشور در وسعتی حدود یک میلیون هکتار از اراضی انجام می شود که در تاریخ کشاورزی بی سابقه بوده و تدریجاً با اتمام آنها ظرفیت تولید از طریق بهره وری و اشتغال در بخش کشاورزی به طور قابل توجهی افزوده خواهد شد.
* افزایش تولید گندم با وجود افزایش نه‌چندان زیاد سطح زیر کشت
در دوران پس از انقلاب اسلامی تولید گندم به عنوان راهبردی‌ترین محصول کشاورزی بیش از 3 برابر شده و از 4 میلیون تن در سال 1356 به حدود 13.5 میلیون تن در سال 1397 رسیده است در حالی که سطح زیر کشت این محصول در این مدت فقط یک میلیون هکتار افزایش یافته است، پس از آن تولید گندم در سال های 98 و 99 عمدتا به دلیل خشکسالی و نداشتن برنامه مناسب خرید تضمینی کاهش یافت اما این نشان می‌دهد که ظرفیت‌های بسیار خوبی برای تولید این محصول راهبردی در کشور ایجاد شده است.
در نتیجه افزایش تولید نیشکر از 680 هزار تن به بیش از 7.5 میلیون تن و افزایش تولید چغندر قند از 4 میلیون تن به بیش از 8 میلیون تن، تولید قند و شکر نیز از 630 هزار تن به بیش از 2 میلیون تن رسیده و کشور در آستانه خوداتکایی قرار گرفته است.
با توسعه صنایع روغن کشی و فنآوری‌های کشت، تولید دانه‌های روغن با رشد بیش از 2100 درصدی از سال 1356 تاکنون مواجه شده است.
با فراهم کردن زیر ساخت‌های صنعتی مورد نیاز و فرصت سرمایه‌گذاری، اشتغال و کسب و کار، تولید گوشت مرغ نیز رشد 1330 درصدی را تجربه کرده و از 163 هزار تن به بیش از 2.3 میلیون تن و تولید تخم مرغ با رشد 320 درصدی به بیش از یک میلیون تن رسیده است.
* افزایش گلخانهها از 500 هکتار در پیش از انقلاب به 22 هزار هکتار در دوران پس از انقلاب
گلخانهها به عنوان یکی از تاسیسات زیر بنایی تولید و بهره وری در کشاورزی، از 500 هکتار در پیش از انقلاب اسلامی به 22 هزار هکتار رسیده و تولید محصولات گلخانه‌ای نیز در گلخانهها به بیش از 3 میلیون و 200 هزار تن رسیده است.
مدیرکل دفتر امور گلخانه ها، گیاهان و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی در این‌باره می‌گوید: در حال حاضر سطح زیر کشت گلخانه‌های کشور 21 هزار و 880 هکتار است که برای سال 1400 برنامه توسعه آن تا 25 هزار هکتار را داریم.
بهره برداری از فناوری‌های نوین در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و افزایش ظرفیت جذب مواد خام کشاورزی در چهار دهه اخیر با تحول اساسی مواجـه شـده اسـت بـه گونه‌ای که ظرفیت این صنایع از 3.3 میلیون تن جذب مواد خـام در سـال 1356 بـه بیش از 50 میلیون تن جذب مواد خام کشاورزی در کشور افزایش یافته است.
* «یکپارچه سازی اراضی» کارِ بر زمین مانده
با وجود موفقیت هایی که در بخش کشاورزی کشور وجود داشته اما هنوز راه نرفته بسیار است که می تواند کشتی امنیت غذایی کشور را در سال‌های آینده به نقطه امن برساند.
جرج دبیلو بوش، رئیس جمهور پیشین آمریکا گفته است: « غذا و امنیت غذایی منجر به امنیت ملی خواهد شد، کشوری که کنترل تولیدات غذایی خود را از دست بدهد قادر به حفظ امنیت ملی خود نخواهد بود.»
و پیداست که این کشورهای استعمارگر با این تفکر نخست به فکر امنیت غذایی خودشان هستند و در مرحله دوم و برای جامع عمل پوشاندن به تفکرات استعماری خود، امنیت غذایی کشورهای دیگر را تهدید می کنند.
در بخش کشاورزی کشور کارهای بر زمین مانده‌ای هم وجود دارد که یکی از این موارد یکپارچه سازی زمین های کشاورزی است، برای یکپارچه سازی زمین های کشاورزی از سال 1375 مصوبه ای در مجلس وجود داشته است اما هنوز اقدام خاصی در این زمینه نشده و زمین ها روز به روز خُردتر می شوند و میانگین زمین های کشاورزی به 1.4 هکتار رسیده که در مناطق شمالی به کمتر از یک هکتار هم می رسد.
اهمیت زمین یکپارچه در امنیت غذایی از آن جهت است که مکانیزاسیون کشاورزی که راهکار افزایش ضریب امنیت غذایی است، اجرا نمی شود یعنی کشاورزی به جای ادوات کشاورزی پیشرفته به بیل و داس و ادوات معمولی متکی می شود و امکان افزایش تولید کمتر می شود.
* ضرورت تقویت دیپلماسی کشاورزی/ لزوم روزآمد کردن شیوه‌نامه‌ها و استانداردها با کشور مقصد
تولید اگر به صادرات نرسد ارزش افزوده کمتری برای تولید کننده خواهد داشت، به زبان ساده تر دوام تولید در تبدیل آن به پول به صرفه است، ظرفیت‌های بسیار خوبی در جمعیت 400 میلیون نفری کشورهای اطراف وجود دارد و باید با کمک وزارتخانه دیگر مانند امور خارجه دیپلماسی غذایی تقویت شود.
علاوه بر آن ضرورت دارد وزارت جهاد کشاورزی زمینه صادرات را با روزآمد کردن شیوه‌نامه‌ها و استانداردها با کشور مقصد، بسته بندی مناسب و کاهش قیمت تمام شده، فراهم کند؛ اخیراً برگشت خوردن چند محصول صادراتی هزینه زیادی به کشور تحمیل کرد.
* ضرورت استفاده بیشتر از تحقیقات برای افزایش تولید محصولات کشاورزی
به گفته سازمان خواروبار جهانی ملل متحد در 40 سال آینده امنیت غذایی دنیا تنها از طریق پژوهش و تحقیق امکانپذیر خواهد شد، اما ضریب نفوذ تحقیقات در کشور ما هنوز کم است، مقایسه تولید با کشورها پیشرفته نشان می‌دهد که می‌توان تولید بیشتری داشت.
البته کارشناسان از کم بودن اعتبارات بخش تحقیقات می‌گویند که مانع جدی در سال‌های اخیر بوده است.
کشور در بذور برخی محصولات اساسی وابستگی شدید به خارج کشور دارد و اصلاح جدی در داخل انجام نشده است، وابستگی به بذور دانه‌های روغنی در حالی که 90 درصد نیاز روغن را از خارج وارد می‌کنیم هزینه زیادی برای کشور درست کرده است.
با اصلاح بذور مقاوم و با عملکرد بالا می‌توان تولیدات کشاورزی را رشد داد در حالی که کشورهای دیگر در زمینه دادن این گونه کالاها به کشورهای دیگر طوری عمل می‌کنند که همواره وابسته به آنها شوید.
* ضرورت تقویت زیرساخت‌های آبیاری مدرن و جلوگیری از فرسایش خاک
در زمینه خاک که بستر تولید است و برخی اهمیت آن را بیشتر از آب می‌دانند، فرسایش حیرت آور 9 تن در هکتار را داریم که باید فکر جدی شود.
آب و خاک دو عامل مهم در تولید هستند و در هر دو مورد، مشکل اساسی در کشور وجود دارد، ایران بارش میانگین 230 میلی متر دارد که نصف میانگین جهانی است و آنقدر کم است که برای دیم‌کاری هم جواب نمی‌دهد از سوی دیگر بهره‌وری آب پایین است و بخش زیادی از آن در بخش کشاورزی هدر می رود راهکار استفاده از آبیاری مدرن است که با وجود موفقیت های زیاد هنوز کارهای جدی باید انجام شود.
انتهای پیام/
منبع فارس نیوز